یلدا بهانه ای است برای جمع شدن و صمیمی شدن یک خانواده.
یلدا همانند نوروز که دلیل دارد دارای دلیل است.
از شمال غربی ایران زمین شروع می کنیم. مردم آذربایجان اصطلاحا به هندوانه شب چله ” چیله قاپوزی ” میگویند و اعتقاد دارند که با خوردن هندوانه در شب های سرد سال سوز و سرما بر بدن آنها تاثیری نمی گذارد.
اهالی خوش ذوق اردبیلی شب چله را سوگند میدهند که زیاد سخت نگیرد و اکثرا گندم تفت داده شده یا هندوانه و مغز گردو و نخودچی و کشمش را در میهمانی های خود میل می کنند.
در شمال ایران مردم استان گیلان بر این باورند که اگر کسی در شب یلدا هندوانه بخورد بدنش نسبت به تشنگی در فصل های گرم سال همچنان پرطاقت تر خواهد بود. از دیگر رسوم گیلانی ها در شب یلدا خوردن ازگیل است. در زمان های گذشته که امکانات محدودتری در اختیار افراد بوده گیلانی ها ازگیل خام را در خمره میریختند و خمره را از آب پر میکردند و مقداری نمک به آن اضافه میکردند و سپس درب خمره را می بستند و در جایی خنک نگهداری می کردند. با این روش ازگیل سفت و کال بعد از مدتی همانند محصولات کنسروی نرم و آبدار و خوشمزه شده و گزینه ای عالی برای اضافه شدن به مزه های شب چله میشود.
در شهر شیراز نیز مردم همانند سایر شبها به شب زنده داری در جمع های خانوادگی و دوستان و آشنایان می پردازند و سفره ای همانند سفره هفت سین نوروزی پهن می کنند که شامل آئینه هم می شود. در این سفره انواع آجیل های مرسوم بعلاوه رنگینک و حلوا شکری و خرما هم پیدا می شود. همچنین میوه های فصل و انار معروف شیرازی نیز در میان مردم شیراز متدوال است.
در کرمان بزرگترها نقل میکنند که قارون افسانه ای برای خانواده های بی بضاعت تکه های چوب می برد. این چوب ها تبدیل به زر می شود و برای آن خانواده ها ثروت و روزی به همراه می آورد.
در لرستان شب یلدا را با آداب و رسوم متفاوتی می گذرانند که در گویش لری به آن ” اول قاره ” یا ” توک چله ” می گویند. در ابتدای شب چله بعضی از پسر بچه ها به بالای پشت بام می روند و طنابی را به یک پارچه یا زنبیل بسته و به طرف درب خانه ها می فرستند و جملاتی آهنگین به صاحب خانه می گویند : امشو اول قاره / خیر د هونت بواره – نون و پنیر و شیره / کیخا هونت نمیره – چی به علی کوشکه بیاره.
امشب اول زمستان است و خیر از خانه ات ببارد – نان و پنیر شیره ، ( صاحب خانه ) خانه ات نمیره ، چیزی بده به علی کوچک یا بچه ات بیاره
غذای ویژه مردم لرستان در شب یلدا بوقلمون ، گوشت گوسفند و سبزی پلو و خورشت سبزی است.و یکی از تنقلات ویژه و حوشمزه مردم لرستان ، گندم شیره است که از گندم خیسانده شده در شیر تشکیل شده که به آن زردچوبه و نمک اضافه میکنند و سپس آن را روی ساج برشته میکنند و آن را با گردو و خلال بادام و کشمش و کنجد مخلوط میکنند.
در این شب آش های محلی مثل شیربرنج و یا آش دوغ میل می کنند.
در میان همه مطالبی که ذکر شد آنچه درخور اهمیت است ، نگرش مردم با فرهنگ ایران زمین به زندگی و با هم زیستن و برای هم زیستن است.
یلدا نیز فرصتی دیگر است که در میان همه دغدغه های دنیای امروزی به آداب و رسوم نیاکانمان پناه ببریم و برای خود و اطرافیانمان شبی خوش و خاطره انگیز بسازیم.
